E gjelbër do të thotë të ecësh përpara

Investimi në projekte të gjelbra mund t'i bëjë kompanitë më konkurruese, të cilat do ta ndihmonin vendin e tyre në përmbushjen e objektivave klimatike. Problemi është se shpesh është e vështirë për kompanitë të gjejnë investime të mira të gjelbra.

ProCredit Bank po përpiqet të ndihmojë kompanitë në zgjidhjen e këtij problemi, por gjetja e projekteve të gjelbra nuk është e lehtë për bankat.

"Ka mangësi të të kuptuarit se si rreziqet klimatike po ndikojnë tek klientët tanë dhe çfarë mund të bëjmë për t'i mbështetur ata", tha Dobrinka Stefanova Gjorgieva, shefja e njësisë për qëndrueshmërinë në ProCredit Bank, e cila ofron kredi dhe këshilla bizneseve të vogla dhe sipërmarrësve në Maqedoninë e Veriut.

Gjatë krizës energjetike, pothuajse të gjithë klientët e ProCredit Bank investuan në panele diellore, kryesisht për të ulur kostot e energjisë. Megjithatë, kompanitë nuk i vlerësojnë gjithmonë përfitimet mjedisore të këtyre veprimeve, thotë Gjorgieva, dhe ato nuk e kuptojnë gjithmonë se këto janë projekte të gjelbra.

Për të ndihmuar institucionet financiare dhe kompanitë të kuptojnë financimin e gjelbër, Banka Evropiane e Investimeve ofron ndihmë të veçantë në kuadër të programit "Sisteme Financiare të Gjelbra". Kjo nismë i ndihmon bankat qendrore dhe institucionet e tjera financiare të zhvillojnë korniza rregullatore dhe të krijojnë ekspertizë me qëllim përmirësimin e financimit të gjelbër dhe të kuptuarit e rregullave të reja klimatike. Ekspertiza e ofruar përmes kësaj nisme në vitin 2025 e ndihmoi ProCredit Bank të kuptonte më mirë rregulloret e emetimeve dhe mjetet e financimit të gjelbër.

“Instalimi i sistemeve të energjisë së rinovueshme dhe pajisjeve të reja përmirëson natyrshëm efikasitetin e energjisë”, tha ajo. “Por kompanitë duhet të shohin se si këto investime zvogëlojnë emetimet dhe ofrojnë përfitime më të gjera mjedisore.”

Investimet e gjelbra janë të lidhura ngushtë me mbijetesën afatgjatë të një kompanie. Ato ndihmojnë në adresimin e rreziqeve klimatike, siç janë dëmtimet gjatë shirave të rrëmbyeshëm, ose ndihmojnë kompanitë të përshtaten me rregulloret e reja, siç është tarifa e re sipas mekanizmit të rregullimit të kufijve të karbonit. Ky mekanizëm i BE-së do të aplikojë taksa për disa produkte me intensitet të lartë karboni që shiten në vendet e Bashkimit Evropian. Kompanitë në Ballkanin Perëndimor që emetojnë shumë emetime dhe duan të eksportojnë në BE do të duhet të mësojnë se si të raportojnë emetimet e tyre duke filluar nga janari 2026.

Kjo tarifë e re e karbonit përbën një sfidë të rëndësishme për Maqedoninë e Veriut. Sipas Fondit Monetar Ndërkombëtar, 20% e produktit të brendshëm bruto të vendit gjenerohet përmes eksporteve në Bashkimin Evropian, dhe një e pesta e këtyre eksporteve do t'i nënshtrohet taksës së re të karbonit.

“Aktualisht na mungojnë njohuritë mbi proceset në fusha të tilla si vlerësimi i rrezikut klimatik dhe matja e gjurmës së karbonit”, tha Gjorgieva e ProCredit Bank.

Njohuritë e fituara përmes nismës "Sisteme Financiare të Gjelbra” do ta ndihmojnë ProCredit Bank të këshillojë klientët mbi mënyrat më të mira për të menaxhuar rreziqet në rritje klimatike, tha Gjorgieva. "Kjo është arsyeja pse ne i kemi përkushtuar kohë dhe burime këtij programi, d.m.th. për t'i pajisur punonjësit tanë me mjetet dhe procedurat e nevojshme për të mbështetur ekonominë lokale në mënyrë më efektive.”

Nga ana tjetër, kompanitë mund të marrin vendime më të mira investimi që përputhen me rregulloret e reja.

Përmes kësaj asistence teknike, ProCredit Bank synon të masë emetimet e të paktën 20 klientëve. Si kontribuesit më të mëdhenj në emetimet e karbonit, këto kompani do të marrin pjesë në seminare të dedikuara nën udhëheqjen e konsulentëve të BEI-t. "Qëllimi është t'i mbështesim ata në identifikimin dhe miratimin e masave dhe strategjive efektive për të zbutur dhe përshtatur ndryshimet klimatike", tha Gjorgieva.

Një anketë e BEI-t me pjesëmarrjen e kompanive të vogla në Maqedoninë e Veriut tregoi se gati 40% kanë njohuri të kufizuara ose nuk kanë aspak njohuri rreth ekonomisë së gjelbër. Pavarësisht kësaj, 27% e të anketuarve i pranuan avantazhet konkurruese si një përfitim kyç të kalimit në praktika më të gjelbra, ndërsa 27% panë potencial për rritje të ardhurash. Numri i kredive të gjelbra në vend është rritur pothuajse trefish që nga viti 2019, duke arritur në 328 milionë euro në shtator 2024, sipas Bankës Kombëtare të Maqedonisë së Veriut.

“Asistenca teknike e BEI-t na ndihmon të kuptojmë të gjithë modelin e biznesit - si një kompani specifike mund të përshtatet, të zvogëlojë emetimet dhe të respektojë objektivat afatgjata klimatike”, tha Gjorgieva në ProCredit Bank. “Në këtë mënyrë, firmat janë në gjendje të kenë një pasqyrë të përgjithshme dhe të udhëheqin luftën kundër ndryshimeve klimatike.”

Programi i BEI-t “Sisteme Financiare të Gjelbra” mbështetet nga qeveria gjermane, e cila siguroi financim me vlerë 30 milionë euro përmes fondit IKI. Banka Kombëtare e Maqedonisë së Veriut, e cila është banka qendrore e vendit, po përfiton shumë nga kjo mbështetje. Ajo po i ndihmon zyrtarët të hartojnë dokumentet e taksonomisë së gjelbër dhe të integrojnë standarde të reja lidhur me kërkesat e raportimit në sektorin financiar.

"Programi "Sisteme Financiare të Gjelbra" është një hap jetësor drejt avancimit të rritjes së qëndrueshme ekonomike", tha guvernatori i Bankës Kombëtare, Trajko Slaveski, kur u pyet në lidhje me përfitimet e programit.

Slaveski tha se programi i BEI-t kishte përmirësuar aftësinë e bankës për të integruar rreziqet klimatike dhe mjedisore në qëllimet e saj të ardhshme, duke rritur stabilitetin afatgjatë të sistemit financiar në vend.

"Kompanitë maqedonase kanë nevojë urgjente për mbështetje në kalimin drejt praktikave më të gjelbra dhe më efikase energjetike", tha Bjorn Gabriel, përfaqësuesi i BEI-t në Maqedoninë e Veriut. "Për t'iu përgjigjur këtyre sfidave, ne kemi nxjerrë një gamë burimesh këshillimore.”

Nisma "Sisteme Financiare të Gjelbra" ofron një bazë për mbështetje më të gjerë, por Banka Evropiane e Investimeve ofron gjithashtu mjete të specializuara online si udhëzuesi i dekarbonizimit dhe kontrolluesi i kritereve të gjelbra, si dhe seminare në të gjithë vendin për të ndihmuar kompanitë maqedonase të ndjekin praktika të qëndrueshme.

Kjo asistencë teknike, e cila ofrohet edhe në Shqipëri, Armeni, Gjeorgji, Kenia, Ruandë, Nigeri dhe Etiopi, pritet të krijojë 180 investime të reja dhe të rrisë investimet e gjelbra në këto vende me 10%.

"Rregullatorët dhe mbikëqyrësit luajnë një rol vendimtar në dekarbonizimin e ekonomive duke përfshirë konsideratat e rrezikut klimatik në kornizat rregullatore", tha Richard Amor, drejtor për partneritete ndërkombëtare në krahun e zhvillimit BEI Globale të Bankës Evropiane të Investimeve. "Megjithatë, ekspertiza në këtë fushë është ende e pakët. Programi i asistencës teknike i BEI-t adreson këtë boshllëk.”