Willen we een groenere, veiligere en meer autonome toekomst, dan hebben we meer durfkapitaal nodig en een omgeving waarin innovatie alle kansen krijgt.

Onderzoek en innovatie zijn cruciaal voor ons toekomstige economische concurrentievermogen en voor de transitie naar een groene economie. Maar Europa investeert daar nog altijd minder in dan andere ontwikkelde economische regio’s en loopt het risico nog verder achterop te raken. Willen we een groenere, veiligere en meer autonome toekomst, dan moeten we een omgeving creëren waarin innovatie alle kansen krijgt.

Uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling zijn een belangrijke indicator voor innovatieactiviteiten. De doelstelling van de Europese Unie is om 3% van het bbp in onderzoek en ontwikkeling te investeren. 2% daarvan moet van bedrijven komen. Volgens het recentste investeringsrapport van de Europese Investeringsbank, dat op 28 februari gepubliceerd werd, hebben Japan en de Verenigde Staten deze doelstelling al overschreden, terwijl de uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling in de Europese Unie minder dan 2,5% van het bbp bedragen, met een inbreng van iets meer dan 1,5% van de bedrijven.

Maar het probleem gaat veel verder dan dat. Bijna 60% van de Europese ondernemingen zegt zich met geen enkele vorm van innovatie bezig te houden. Dat is veel meer dan in de Verenigde Staten, waar dat cijfer onder de 40% ligt. Europese bedrijven zijn ook veel trager met het invoeren van nieuwe technologieën of marktinnovaties dan hun concurrenten uit de VS. Dat is een van de belangrijkste oorzaken van de innovatiekloof tussen de Verenigde Staten en de Europese Unie.

Europa loopt nog steeds voorop wat betreft groene innovatie, maar Amerikaanse en Chinese bedrijven zijn bezig aan een inhaalbeweging. Ondertussen blijft Europa achter op de Verenigde Staten op het vlak van digitale octrooien. De Amerikaanse “Inflation Reduction Act”, op grond waarvan naar verwachting bijna USD 369 miljard zal worden toegekend aan projecten op het gebied van energie en klimaatverandering, zou bovendien een enorme impuls kunnen geven aan de groene-innovatiesector in de VS.

Innovatie gaat niet alleen over de toekomst, maar ook over vandaag. Het belang ervan is bijna niet te overschatten, omdat innovatie zo essentieel is voor economische veerkracht. Ons onderzoek toont aan dat innovatieve ondernemingen veel beter bestand waren tegen de economische terugval als gevolg van de coronapandemie dan hun sectorgenoten. Het hoeft niet te verbazen dat innovatieve bedrijven tussen 2019 en 2022 veel meer kans hadden op een omzetstijging dan andere bedrijven.

Meer innovatie zou de Europese economie niet alleen helpen om crisissen beter te doorstaan, maar het is ook een absolute voorwaarde om de klimaatcrisis te overleven, want veel van de technologie die nodig is om onze doelstellingen te bereiken, moet nog worden uitgevonden of nog op de markt worden gebracht. Dit is echt een probleem in België, waar uit onze investeringsenquête blijkt dat meer dan de helft van alle bedrijven (53%) aangeeft dat weersomstandigheden – zoals de zware overstromingen van 2021 – een impact hebben op hun activiteiten. Toch investeert slechts een kwart van de bedrijven in oplossingen om de blootstelling aan dergelijke risico’s te voorkomen of te verminderen.

Het belang van durfkapitaal

Europa heeft dringend een innovatie-ondersteunend beleid nodig, met meer financiële steun voor start-ups en succesvolle innoverende bedrijven die willen uitbreiden. De laatste tien jaar heeft Europa een snelgroeiende start-up-scene uitgebouwd. Die heeft wereldspelers voortgebracht, waaronder meer dan 70 ‘unicorns’, en ruim twee miljoen banen gecreëerd. Van 2010 tot 2020 zijn de investeringen in Europese start-ups verzesvoudigd tot ongeveer EUR 40 miljard.

In 2022 heeft de EIB-Groep bijna EUR 2,7 miljard in België geïnvesteerd. Daarvan was EUR 335 miljoen afkomstig van het Europees Investeringsfonds, onze dochteronderneming voor de financiering van kleine en middelgrote ondernemingen, en bestemd voor kleine ondernemingen.

Een van die innovatieve Belgische bedrijven was Exevir, een biotechbedrijf dat een COVID-19-behandeling met nanobody’s afkomstig van lama’s ontwikkelde met behulp van EUR 25 miljoen aan durfkapitaalfinanciering.

Daarnaast ontving de Belgische PUNCH Group een lening van EUR 40 miljoen. Dit geld moet dienen voor de verdere ontwikkeling van waterstof- en elektrische voortstuwingstechnologieën en aanverwante energieopslagsystemen in de fabrieken in Italië en Frankrijk.

Om het tij te keren moeten we echter nog veel meer inzetten op het stimuleren van jonge bedrijven die zouden kunnen uitgroeien tot de marktleiders van morgen. Een te groot aantal veelbelovende Europese start-ups heeft het moeilijk om het nodige kapitaal bijeen te brengen om uit te breiden en tot een volwassen bedrijf uit te groeien. Ze zien zich gedwongen om ofwel naar het buitenland te trekken, naar de sterke kapitaalmarkten in de VS, of zichzelf te verkopen aan grotere concurrenten met diepere zakken. In 2020 was bij bijna een kwart van alle Europese durfkapitaaltransacties minstens één investeerder uit de VS of Azië betrokken. Bij de meeste transacties, vooral de grootste, vertegenwoordigden Europese investeerders een kleine minderheid van het opgehaalde kapitaal.

Een van de redenen daarvoor is simpelweg dat er in Europa heel wat minder durfkapitaalfondsen zijn dan in de VS, en die zijn bovendien niet allemaal groot genoeg om de meest succesvolle bedrijven te laten doorgroeien. Het aantal durfkapitaalfondsen dat EUR 200 miljoen tot EUR 500 miljoen kan investeren, ligt in de VS driemaal hoger dan in Europa. Het aantal fondsen van EUR 500 miljoen tot meer dan EUR 1 miljard ligt er zelfs zes tot acht maal hoger.

Het European Tech Champions Initiative (ETCI)

Met de introductie van het European Tech Champions Initiative, een door het Europees Investeringsfonds beheerd dakfonds met EUR 3,75 miljard aan toezeggingen van Duitsland, Frankrijk, Italië, Spanje, België en de Europese Investeringsbank, moet dit probleem worden aangepakt. Het zal Europese doorgroeikapitaalfondsen helpen aangroeien, zodat ze het broodnodige doorgroeikapitaal naar veelbelovende Europese innovatieve bedrijven kunnen leiden.

Durfleningen, waarvan de Europese Investeringsbank een van de grootste verstrekkers in Europa is, zullen een belangrijke rol blijven spelen in de financiering van innovaties, vooral in het groei- en doorgroeistadium van bedrijven. Een durflening is een uniek financieel product dat de reguliere durfkapitaalinvestering aanvult doordat bedrijven er hun activiteiten mee kunnen opschalen zonder dat de aandelen van de oprichters en vroege investeerders hierdoor verwateren. Ontvangers van durfleningen rapporteren gemiddeld een hoger totaal vermogen en vinden in latere financieringsrondes gemakkelijker nieuwe investeerders.

Ons vermogen om te innoveren en het op de markt brengen en opschalen van innovaties te ondersteunen zal mee onze toekomst bepalen. We moeten daar vandaag meer in investeren.